شایست‌ها و ناشایست‌های فرمانروایان

شایست‌ها و ناشایست‌های فرمانروایان در شعر حافظ چه بوده‌اند و به چه منظوری در شعر وی انعکاس یافته‌اند؟ یافته‌ها نشان می‌دهند که حافظ متأثر از الگوهای کلی«سیاست‌نامه‌نویسی» ایرانی، پاره‌ای از شایست‌های اخلاقی و سیاسی پادشاهان، از قبیل: عدالت، فره‌مندی، تدبیر امور ملک، سخاوت، برپایی امنیّت، و برخی از ناشایست‌های آنان، نظیر: ظلم، خونریزی، تعصب و غرور را به طرزی زیرکانه و هنرمندانه، در اشعارش به منظور پندآموزی و عبرت‌انگیزی، همچنین تلطیف روحیۀ حاکمان زمانه و کاستن از استبداد و خشونت آنان، وارد نموده است. بیان مسأله هر چند درونمایۀ (theme) غالب اشعار حافظ را عرفان و اعتلای نفس آدمی شکل می‌دهد و حافظ از این حیث به شکلی ایضاحی و مستقیم به ساحت سیاست ورود پیدا نکرده است؛ ولی در برخی از اشعارش هر جا فرصتی دست داده یا در اشعاری که به حاکمان و پادشاهان تقدیم نموده است، جلوه‌هایی از شایست‌ها و ناشایست‌های اخلاقی و رفتاری پادشاهان و حاکمان را، با شیوه‌ای خاص ترسیم نموده است. 4. سخاوت و بخشش سخاوت و بخشش، یکی از بازوان و شایست‌های پادشاهان و حاکمان در امور حکومتداری به شمار می‌رود که حافظ در خلال برخی از اشعارش به آن توجه نشان داده است: برشکن کاکل ترکانه که در طالع توست بخشش و کوشش خاقانی و چنگزخانی (حافظ، 1394: 472). 4. کبر و غرور کبر و غرور یکی دیگر از آفت‌ها و ناشایست‌های اخلاقی پادشاهان و حاکمان است که حافظ در برخی از اشعارش از آن سخن به میان آورده‌است.

دیدگاه حافظ نسبت به حاکمان

برخی از ناشایست‌های آنان، نظیر: ظلم، خونریزی، تعصب و غرور را به طرزی زیرکانه و هنرمندانه، در اشعارش به منظور پندآموزی و عبرت‌انگیزی، همچنین تلطیف روحیۀ حاکمان زمانه و کاستن از استبداد و خشونت آنان، وارد نموده است